Oderstellung, Unterstand 710, 703

Na Pozycji Odry (Oderstellung) rozbudowywanej od 1928 roku w pierwszej kolejności powstawały schrony bojowe w najbardziej strategicznych miejscach, to znaczy w bezpośrednim sąsiedztwie przepraw mostowych i promowych przez Odrę. Zakładano, że schrony bierne przeznaczone dla wojsk polowych oraz amunicji miały zostać wzniesione dopiero w trakcie mobilizacji na zapolu w odległości minimum 500 metrów od głównej linii.

Właściwe schrony bierne gwarantujące odpowiednią ochronę i komfort powstały w rejonie Cigacic w latach 1934/35. Właśnie tego typu obiekty chciałbym przybliżyć w tym wpisie. Unterstand 710 wybudowany został na pozycji ryglowej, łączącej południkowo pozycję główną z pozycją tyłową w rejonie Cigacic (Tschicherzig), z kolei Unterstand 703 to schron bierny wybudowany na pozycji głównej opartej bezpośrednio o brzeg rzeki. Oba schrony wykonano według tego samego projektu.

Oderstellung, Unterstand 710, rzut obiektu, rysunek Krzysztof Motyl, Pozycja Odry Rejon Cigacic, Międzyrzecz 2007 [1]

Schron przeznaczony dla 16 osób charakteryzował się stosunkowo prostą konstrukcją, składał się z dwóch pomieszczeń, izby załogi (oznaczonej na rysunku numerem 4) i śluzy gazoszczelnej (oznaczonej na rysunku numerem 1). Ściany grubości 100 cm i strop grubości 80cm odpowiadały ostrzałoodoporności w klasie B1. Wejście do obiektu zabezpieczały niewielkie drzwi starego typu Schwere Flußstahltüren einteilig mit Mannloch grubości 30 mm. Drzwi wyposażone były w wyłaz, który umożliwiał ewakuację w przypadku zablokowania się właściwych drzwi w wyniku ostrzału lub częściowego zasypania ziemią. Niewielkie pomieszczenie za drzwiami pełniło funkcję śluzy gazoszczelnej. Znajdowały się tam narzędzia saperskie służące do doraźnych napraw i nisza na MG, dalej znajdowały się dwudzielne gazoszczelne drzwi prowadzące do izby załogi. Zaraz za nimi, od strony izby załogi znajdowały się kolejne drzwi, lekkie, wykonane z metalowej ramy pokrytej arkuszem blachy. W izbie załogi na trzech ścianach zamocowano uchwyty na prycze trzypoziomowe. Izba załogi wyposażona była również w wyłaz awaryjny (Notausgang) służący do opuszczenia obiektu w przypadku całkowitego zablokowania wyjścia głównego (na rysunku oznaczone numerem 5). Na kolejnej ścianie, najbliżej wyjścia mocowano urządzenia służące do wentylacji, komunikacji i ogrzewania. Niestety większość obiektów nie była w nie w ogóle wyposażona. Według niemieckich, archiwalnych danych inwentaryzacyjnych z końca 1944 r., na całej długości „Oderstellung” zamontowanych było jedynie 9% filtrowentylatorów, wstawionych 29% pieców fortecznych i zaledwie 2% łóżek (Bundesarchiv – Militärarchiv, Freiburg, OKH, sygn. RH 12-20/46). [2] Opisywany schron, najprawdopodobniej posiadał komplet wyposażenia, świadczą o tym wyraźne ślady po mocowaniu na ścianach.

Obiekt od strony pozycji głównej był obsypany ziemią aż do stropu, przez co całkowicie zamaskowany. Na elewacji wejściowej po lewej stronie drzwi prowadzących do wnętrza obiektu, widoczna jest drabinka klamrowa prowadząca na strop obiektu, ponadto dwa otwory wentylacyjne, jeden pełniący funkcję czerpni powietrza, drugi wyrzutu zużytego. Na stropie zamocowano pałąki tzw. „świńskie ogonki” służące do rozpinania drutu kolczastego mającego utrudniać wtargnięcie na strop.

Innym typem schronów biernych na Pozycji Odry były schrony obserwacyjne (Beobachtungstand), wyposażone dodatkowo w izbę dla obserwatora. Obserwacja prowadzona była za pomocą peryskopu wysuniętego poprzez otwór w poziomej płycie na stropie obiektu.