Schron bojowy z otwartym stanowiskiem obserwacyjnym

Drugi etap budowy umocnień Pozycji Pomorskiej, który rozpoczął się w 1934 roku to okres najintensywniejszych prac, w szczególności na odcinkach znajdujących się na terenie dzisiejszego Drawieńskiego Parku Narodowego. W pasie długości blisko 25 kilometrów powstało ok. 70 budowli różnego przeznaczenia [1]. Jednym z ważniejszych odcinków z punktu widzenia taktyki był odcinek Stare Osieczno (niem. Hochzeit), sygnatura w obiektach Ho. Ciężar obrony odcinka był skupiony na przeprawie mostowej nad Drawą w Starym Osiecznie, przez który biegła Reichstrasse 1, jedna z dwóch głównych arterii drogowych w obrębie Pozycji Pomorskiej.
Poniższe opracowanie skupia się na jednym z obiektów odcinaka Stare Osieczno, oznaczonym prawdopodobnie sygnaturą Ho. 22.

Obiekt oznaczony sygnaturą H0. 22 wybudowany, podobnie jak pozostałe obiekty na tym odcinku w 1934 roku, to M.G. Schartenstand mit offenem Beobachter, czyli schron dla obserwatora artylerii z izbą pogotowia i otwartym stanowiskiem obserwacyjnym. Zadania obiektu, jak również położenie należy zestawić z pozostałymi schronami w najbliższej okolicy, ten temat zostanie poruszony w osobnym opracowaniu.

Rzut obiektu

Konstrukcja i pancerze

Ze względu na klasyfikację odporności i połączenie funkcji bojowej z funkcją obserwatora, schron jest praktycznym zobrazowaniem wprowadzonej w 1933 roku trzeciej części instrukcji Vorschrift für den Bau ständiger Befestigungsanlagen. Teil 3 – Betonbau und Panzerungen, (dalej w skrócie B.st.B.).
Schrony tego typu występowały w dwóch odmianach, z płytą 7P7 lub z pancerzem ścienno stropowym 5p7 (Scharten und Deckenplatte). Zastosowanie jednego lub drugiego rozwiązania wynikało z warunków terenowych, w jakich znajdował się obiekt i możliwości jego maskowania. Pancerz 5P7 ze względu na swoje rozmiary pozwalał na zredukowanie wysokości strefy bojowej obiektu do 1 metra w porównaniu z 1,5 metra w przypadku płyty 7P7 [2]. Ze względu na koszty rozwiązanie stosowane stosunkowo rzadko.
Obiekt wybudowano na planie prostokąta ze zwężeniem w części bojowej, składa się z trzech pomieszczeń. Pierwsze od strony wejścia do obiektu to śluza gazoszczelna (Gasschleuse), kolejne, największe pomieszczenie to izba pogotowia (Bereitschaftsraum), a dalej izba bojowa za płytą 7P7 (Kampfraum). Po prawej stronie wejścia do obiektu znajdowało się odsłonięte stanowisko obserwatora z drzwiami, komunikacja z wnętrzem obiektu zapewniała rura głosowa.
Wejście do obiektu o świetle 110 cm x 80 cm osłaniały drzwi wykonane ze stali zlewnej o grubości 3 cm wyposażone w wyłaz ewakuacyjny, w B.st.B. występują pod nazwą Schwere Flußstahltüren einteilig 0,80 x 1,10 m mit Mannloch. Wejście do obiektu było chronione od wewnątrz. Drzwi prowadziły do śluzy gazowej, niewielkiego, stosunkowo wąskiego korytarza, o wymiarach 290 cm x 140 cm, w którego przeciwległej do wejścia części znajdowało się dwoje drzwi prowadzących do izby pogotowia. Pierwsze drzwi od strony śluzy, to najprawdopodobniej drzwi dwudzielne grubości 1 cm (Leichte Flußstachltüren zweiteiling). Pozostałość framugi i jeden z zawiasów, na którym wisiały drzwi od strony izby pogotowia sugerują, że mogły to być drzwi gazoszczelne o stalowej konstrukcji z wypełnieniem w postaci desek, funkcjonujące pod nazwą Gasdichte Tür aus Eisenblachen 1,5 mm stark mit Holzzwischenlage. W ścianach śluzy znajdowały się wnęki służące do przechowywania broni, narzędzi, a także skażonych ubrań. Wnęka na skażone ubrania była zamykana hermetycznie. Warto nadmienić, że śluzy gazowe w schronach budowanych do 1937 roku nie były podłączone do systemu wentylacji obiektu, a w związku z tym nie spełniały swojej roli [3].
Izba pogotowia to największe pomieszczenie w obiekcie, izba o wymiarach 290 cm x 360 cm była miejscem odpoczynku i osłony sześcioosobowej załogi schronu, trzy prycze zostały umieszczone na ścianie oddzielającej śluzę gazoszczelną, kolejne trzy na sąsiedniej ścianie. Ogrzewanie w izbie pogotowia zapewniał piec okopowy podłączony do przewodu kominowego wyprowadzonego na zewnątrz. Tam łączył się z właściwym kominem poprowdzonym wolno na wspornikach w specjalnie do tego przygotowanej wnęce. Wnętrze oświetlano za pomocą lamp naftowych lub karbidowych, które ustawiano w specjalnie do tego przygotowanych niszach (Lichtnische). Pozostałe wyposażenie izby pogotowia to taborety, składany stół, i półki wiszące na ścianach na osobiste drobiazgi żołnierzy.
Wyjście awaryjne znajdowało się na jednej ze ścian bocznych izby pogotowia, jednakże ze względu na stan obiektu nie udało się jednoznacznie określić miejsca, w którym powinny się znajdować, stąd brak oznaczenia na rysunku.
Izba bojowa o wymiarach 213 cm x 250 cm oddzielona była od izby pogotowia dwojgiem drzwi, od strony izby pogotowia były to drzwi gazoszczelne o stalowej konstrukcji z wypełnieniem w postaci desek Gasdichte Tür aus Eisenblachen 1,5 mm stark mit Holzzwischenlage, od strony izby bojowej drzwi dwudzielne o grubości 1 cm (Leichte Flußstachltüren zweiteiling). W pomieszczeniu znajdował się także wnęka na amunicję, półki stanowiły drewniane deski wpuszczone w przygotowane zagłębienia. Oświetlenie zapewniała jedna lampa naftowa lub karbidowa. Pancerz czołowy w postaci płyty 7P7 stanowił osłonę dla karabinu maszynowego MG08 ustawionego na lawecie fortecznej.

Wentylacja

Wentylacja w obiekcie została zaprojektowana jako grawitacyjna, w każdym pomieszczeniu, za wyjątkiem śluzy gazoszczelnej znajdował się wlot świeżego powietrza (Belüftung) i wylot zużytego powietrza (Entlüftung). Zamknięcia przewodów wentylacyjnych były wykonane jako hermetyczne, należały do jednej rodziny konstrukcji (Äußerer Abschluß f. Ansauge-, Rauch- und Lüftungsrohr) [4]. Po 1936 roku [5] obiekt przeszedł modernizację, w wyniku której grawitacyjny układ wentylacyjny został zastąpiony wentylacją mechaniczną. Zarówno w izbie pogotowia, jak i w izbie bojowej zamontowano ręczny fitrowentylator HES 1.2


  1. G. Urbanek, Umocnienia Pozycji Pomorskiej w Drawieńskim Parku Narodowym – węzeł obronny „Pustelnia” [w:] Pozycja Pomorska. Studia nad dziejami fortyfikacji w dolinie Noteci, red. J. Sadowski, Gliwice 2011, s. 33
  2. Tamże
  3. S. Sabien, P. Wijnads, Linia rozwojowa schronu bojowego typu B1-1 na przykładzie obiektów Pozycji Pomorskiej [w:] Pozycja Pomorska. Studia nad dziejami fortyfikacji w dolinie Noteci, red. J. Sadowski, Gliwice 2011, s. 49
  4. D. Pstuś, Schron dowodzenia na terenie dawnych koszar w Wałczu [w:] 4 Historie, Nr 1/2015 (2), Maj 2015, s. 67
  5. K. Michalak, J. Wajda, Fortyfikacje Pozycji Pomorskiej jako walor kulturowy Drawieńskiego Parku Narodowego, Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny nr 18, 2011, s. 136

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *