Stary cmentarz ewangelicki w Grotowie

Stary ewangelicki cmentarz w Grotowie (Friedhof Modderwiese) woj. Lubuskie, o powierzchni 1ha funkcjonował do końca II Wojny Światowej. Nieznana jest data powstania cmentarza, wiadomo, że najwcześniejszy spośród czytelnych nagrobków pochodzi z 1853 roku. W archiwach można znaleźć informację, że do obecnej wielkości został powiększony poprzez zakup jednomorgowej działki od Leopolda Schulza w 1897 roku. Sam Grotów założono w 1702 roku, na starych mapach zachował się ślad wcześniejszego cmentarza.

Fragment mapy z 1940 roku z oznaczonym czerwonym okręgiem położeniem cmentarza w Grotowie. Źródło: AMZP
Fragment mapy z 1940 roku z oznaczonym czerwonym okręgiem położeniem cmentarza w Grotowie. Źródło: AMZP

Pz. W. 877 – północna flanka FF OWB

Ostatnim schronem, który nie został jeszcze opisany to tytułowy Pz. W. 877 położony w bezpośrednim sąsiedztwie wcześniej opisywanego Pz. W. 876. Również ten obiekt, to odmiana Regelbau B1-26, bardziej szczegółowo opisana przy okazji omawiana Pz. W. 874.

Pz. W. 877 jest ostatnim obiektem, który wybudowano według planu powstałego dla tego odcinka na przełomie 1936 i 1937 roku. Po korekcie wspomnianego planu budowy w październiku 1937 roku [1] linię schronów wysunięto dalej na wschód i opisywany wcześniej zespół sześciu obiektów (892 do 897) wybudowano w wale przeciwpowodziowym Warty. Stąd właśnie rzucająca się w oczy „dziura” w numeracji, jak również odległość prawie 2 km pomiędzy Pz. W. 877 a przesuniętymi na wschód, najbliżej położonymi obiektami Pz. W. 892 i 893. Strukturę tego fragmentu pozycji obrazuje niżej zamieszczona mapka.

Struktura pozycji w najbliższym otoczeniu Pz. W. 877, strzałkami oznaczono przybliżone kierunki ostrzału - Źródło: Geoportal
Struktura pozycji w najbliższym otoczeniu Pz. W. 877, strzałkami oznaczono przybliżone kierunki ostrzału – Źródło: Geoportal

Po zmianie koncepcji linii w 1938 roku i stopniowym wygaszeniu prac, prawdopodobnie „zapomniano” na jakiś czas o istniejącej „dziurze”. Przypomniano sobie o niej w 1944 roku, kiedy zdano sobie sprawę, że umocnienia FF OWB przejdą jednak chrzest bojowy. Prawdopodobnie to właśnie w tym czasie powstała sieć transzei na północ (na krawędzi doliny Warty) i wschód (aż za linię kolejową) od Pz. W. 877. Powstałą sieć transzei wzmocniono prawdopodobnie stanowiskami typu Ringstand 58C, jednak potwierdzenie tego faktu wymagałoby dalszych badań w terenie. Przebieg transzei widoczny na mapce poniżej.

Przebieg linii transzei na północ i wschód od omawianego Pz. W. 877 - Źródło: Geoportal
Przebieg linii transzei na północ i wschód od omawianego Pz. W. 877 – Źródło: Geoportal

Stan zachowania obiektu jest bardzo podobny do wcześniej opisywanego Pz. W. 876, nie zachowały się żadne ściany działowe, w miarę czytelny jest ogólny zarys obiektu, choć ściany zewnętrzne są silnie pochylone na zewnątrz siłą wybuchu. Ocalałe fragmenty stropu otaczają obiekt. Ciekawostką, która wyróżnia obiekt jest niewielka czerpnia powietrza umieszczona w schodkowaniu antyrykoszetowym strzelnicy obrony wejścia, po prawej stronie patrząc od strony wejścia do obiektu.


  1. Grzegorz Urbanek; „Pomiędzy frontem fortecznym a pozycją uzbrojeniową. Plac budowy MRU w latach 1927-1939”.